ثبت طرح صنعتي

منظور از ثبت طرح صنعتي چيست و قوانين ثبت طرح صنعتي كدام هستند؟ 

در حيطه مالكيت فكري معمولا سه بخش بسيار مهم شامل ثبت اختراع، ثبت طرح صنعتي و ثبت علامت يا نشان تجاري وجود دارد. ثبت طرح صنعتي بيشتر در خصوص ظاهر محصول بوده و معمولا فعالان حوزه صنعت و واحدهاي توليدي با آن سروكار دارند. بنابراين در اين خصوص شكل ظاهري و نوع طراحي حرف اول را براي ثبت طرح خواهد زد و حتي ممكن است فناوري يا تكنولوژي يك طرح صنعتي تكراري باشد. نمونه بارز اين نوع ثبت را مي‌توان در طراحي جديد خودروها مشاهده كرد. خودرو يكبار براي هميشه اختراع شده و ممكن است برخي تغييرات در قطعات يا اجراي آن همچنان اختراع محسوب شود، اما تغيير در شكل ظاهري آن را مي‌توان به عنوان طرح صنعتي ثبت كرد. بنابراين بين ثبت اختراع و چگونگي ثبت اختراع با ثبت طرح صنعتي تفاوت وجود دارد و نبايد آن را يكي دانست. با اين حال ممكن است يك طرح به هر دو صورت ياد شده به ثبت برسد. دو قانون و آيين‌نامه زير از جمله مواد قانوني مهم در اين زمينه به شمار مي‌روند. 

قانون ثبت اختراعات، طرح‌هاي صنعتي و علائم تجاري مصوب 1386 

اين قانون در سه بخش و 66 ماده تنظيم شده كه فصل اول مربوط به ثبت اختراع، فصل دوم مربوط به ثبت طرح‌هاي صنعتي و در نهايت فصل آخر مربوط به ثبت علائم تجاري است. فصل دوم از ماده 20 تا 30 را به خود اختصاص داده و براي افرادي كه به دنبال ثبت طرح‌هاي صنعتي هستند، مطالعه اين مواد قانوني كاملا ضروري به نظر مي‌رسد. در ماده 20 اين قانون در خصوص تعريف طرح صنعتي آمده كه «هر گونه تركيب خطوط يا رنگ‌ها و هرگونه شكل سه بعدي با خطوط، رنگ‌ها يا بدون آن، به گونه‌اي كه تركيب يا شكل يك فرآورده صنعتي يا محصولي از صنايع دستي را تغيير دهد، طرح صنعتي مي‌گويند. در يك طرح صنعتي تنها دسترسي به يك نتيجه فني بدون تغيير ظاهري مشمول حمايت از اين قانون نمي‌باشد.» 

در بخش ديگري از اين قانون در خصوص شرايط ثبت طرح صنعتي آمده كه «طرح صنعتي زمان قابل ثبت است كه جديد و يا اصيل باشد. اين طرح زماني جديد است كه از طريق انتشار به طور محسوس و يا از طريق استفاده به هر نحو ديگر قبل از تاريخ تسليم اظهارنامه يا بر حسب مورد قبل از حق تقدم اظهارنامه براي ثبت در هيچ نقطه‌اي از جهان براي عموم افشاء نشده باشد.» اين قانون همچنين در خصوص ساير موارد مربوط به ثبت اثر حاوي نكات ارزشمندي است. 

آيين‌نامه اجرايي قانون ثبت اختراعات، طرح‌هاي صنعتي و علائم تجاري 

اين آيين‌نامه كه در سال 1387 ابلاغ و بعدها برخي از مواد آن دچار اصلاح شده، در هشت فصل تنظيم شده است. در آيين‌نامه مذكور به طور مفصل در خصوص ثبت هر كدام از آثار اختراع، طرح صنعتي يا علائم تجاري توضيح داده شده است. به همين دليل به اعتقاد بسياري از مشاوران مالكيت فكري و كارشناسان حقوقي، تسلط بر اين آيين‌نامه براي افرادي كه قصد ثبت آثار خود را دارند كاملا ضروري است. آيين‌نامه اجرايي قانون ثبت اختراعات، طرح‌هاي صنعتي و علائم تجاري در پنج بخش مختلف تنظيم شده كه بخش سوم آن مربوط به ثبت طرح‌هاي صنعتي است. در اين بخش توضيحاتي گويايي در خصوص چگونگي ثبت اثر و تسليم اظهارنامه ارائه شده است. 

مزاياي ثبت طرح صنعتي چيست؟ 

به طور كل ثبت هر كدام از آثار اختراع، طرح صنعتي يا علامت تجاري مي‌تواند مزاياي را براي دارندگان آنها در پي داشته باشد. هر چند نوع مزاياي هر كدام از اين ثبت آثار مي‌تواند متفاوت باشد. از جمله مزاياي ثبت طرح صنعتي مي‌توان به موارد زير اشاره كرد: 

فروش طرح صنعتي: دارندگان گواهي ثبت اين نوع اثر از حق واگذاري امتياز آن نيز برخوردار خواهند بود. بنابراين مي‌توانند نسبت به فروش طرح صنعتي خود اقدام كنند و آن را به ديگران واگذار كنند. قيمت طرح صنعتي نيز معمولا بسته به كاربرد و جذابيتي كه دارد مي‌تواند بسيار متفاوت باشد. علي‌رغم امتياز فروش طرح از جانب دارندگان آن، اين كار معمولا داراي برخي پيچيدگي‌هاي حقوقي نيز است. 

جلوگيري از تقلب: با ثبت هر اثر مي‌توان از سرقت آن توسط افراد ديگر جلوگيري كرد. چرا كه معمولا به هنگام ثبت هر اثر جديد، در خصوص عدم كپي‌برداري آن راستي‌آزمايي به عمل مي‌آيد و در صورت كپي‌برداري، اثر مذكور ثبت نخواهد شد. از طرف ديگر، با ثبت كردن طرح صنعتي در خصوص بروز هرگونه مشكل يا دعاوي حقوقي، مي‌توان به راحتي از حق خود دفاع كرد. 

برخورداري از امتيازات: ثبت كردن يك طرح معمولا در ارتقاء برند و سوابق فرد طراح، نقش بسيار زيادي خواهد داشت. از طرفي ثبت اين اثر براي دارندگان حقوقي مانند شركت‌ها نيز داراي آثار متعددي است. چرا كه اين كار باعث بهبود برند و معروفيت محصول مورد نظر خواهد شد.

بهبود فروش محصول: افراد حقوقي مانند واحدهاي توليدي از طريق انجام اين كار مي‌توانند بر قيمت محصولات خود اثر قابل‌توجهي بگذارند. چرا كه چنانچه محصولي از اين ويژگي برخوردار باشد، قطعا باعث بالا رفتن ارزش و اعتبار آن خواهد شد. 

مزاياي شخصي: افرادي كه به صورت شخصي اقدام به انجام اين كار بكنند، در بسياري از موارد از برخي مزايا برخوردار خواهند شد. به عنوان مثال، آنها معمولا مي‌توانند در استفاده از تسهيلات بنياد ملي نخبگان يا تاسيس شركت‌هاي دانش‌بنيان از اين سوابق خود استفاده كنند. 

مراحل ثبت طرح صنعتي چگونه است؟ 

ثبت كردن آثار مختلف در ايران داراي روندهاي متعدد و بروكراسي اداري بوده كه ثبت طرح صنعتي نيز از آن مستثني نيست. اكنون تمام فرايندهاي انجام اين كار از طريق مركز مالكيت معنوي وابسته به سازمان اسناد و املاك كل كشور امكان‌پذير بوده و تقريبا هيچ فرايندي از آن به صورت دستي انجام نمي‌گيرد. با اين حال بسياري از زمان‌بر بودن آن گلايه دارند. در زير بخش‌ها و مراحل مختلف انجام اين كار توضيح داده شده است.

تسليم اظهارنامه ثبت طرح صنعتي 

ارائه اظهارنامه اولين گام در انجام اين كار خواهد بود و اين روند براي ثبت اختراع و ثبت علائم تجاري نيز انجام مي‌گيرد. لازم به ذكر است كه اصلي‌ترين بخش در ثبت هر اثر چگونگي ارائه اظهارنامه بوده و چنانچه اين بخش به خوبي انجام شود، تا حد زيادي مي‌توان آن اثر را ثبت شده دانست. در پرتال مركز مالكيت معنوي بعد از دادن تعهد و انتخاب نوع اظهارنامه، بايد نسبت به ثبت مراحل مختلف آن اقدام كرد كه معمولا داراي مراحل زير است:

لازم به ذكر است كه هر كدام از مراحل فوق ممكن است داراي استثنائات يا موارد خاص خود باشند كه در پورتال مركز مالكيت معنوي بيان شده است. معمولا بعد از پرداخت هزينه و دريافت شماره اظهارنامه، فرد مي‌تواند نسبت به پيگيري اظهارنامه خود يا چاپ آن اقدام كند. 

رد اظهارنامه ثبت طرح صنعتي 

در برخي مواقع ممكن است كارشناسان مركز مالكيت معنوي بنا به هر دليلي اظهارنامه مورد نظر را رد كنند. اين موضوع مي‌تواند دلايل متعددي داشته باشد. اما غالبا بسياري از اين طرح‌ها به علت كپي‌برداري رد مي‌شوند. از آنجا كه قانون‌گذار فرصت حق اعتراض به رد اظهارنامه را داده، افراد مي‌توانند بنا به ماده 100 آيين‌نامه ياد شده اعتراض خود را بيان كنند. براي اين كار افراد به مدت 30 روز بعد از رد اظهارنامه فرصت دارند تا نسبت به آن به كميسيون موضوع ماده 170 آيين‌نامه اعتراض كنند. اين فرصت براي افرادي كه خارج از كشور باشند دو برابر خواهد بود. اعتراض به رد اظهارنامه نيازمند مراجعه حضوري، تشكيل پرونده به صورت فيزيكي و همچنين پرداخت هزينه خواهد بود. علاوه بر اين نوع اعتراض، اعتراضات ديگري نيز در خصوص اين نوع از ثبت اثر وجود دارد كه از جمله آنها مي‌توان به اعتراض مبني بر حق مالكيت معنوي اشاره كرد. 

رفع نقايص پرونده 

گاهي اوقات نيز ممكن است متقاضيان نه با پذيرش درخواست و نه با رد آن مواجه شوند، بلكه از آنها خواسته مي‌شود تا يكبار ديگر نسبت به تكميل اظهارنامه و پرونده خود اقدام كنند. اين مورد معمولا براي بسياري از متقاضيان رخ مي‌دهد. برابر با ماده 83 آيين‌نامه مذكور چنانچه به هر علت پرونده متقاضاي داراي نقص باشد، افراد فرصت دارند تا در مهلتي 30 روزه در خصوص اصلاح آن اقدام كنند. اين مهلت براي افرادي كه در خارج از كشور حضور دارند، به ميزان 60 روز است. انجام فرايند رفع نقايص نيز همانند ساير اقدامات از طريق پورتال مركز مالكيت معنوي ميسر است. در صورتي كه افراد در مهلت مقرر نتوانند نسبت به تكميل پرونده و رفع نقايص آن اقدام كنند، اظهارنامه آنها باطل و رد خواهد شد. 

پذيرش طرح صنعتي 

اين حالت مي‌تواند بهترين خبر براي متقاضيان محسوب شود. چرا كه اصل داستان و مهم‌ترين مرحله در پذيرش اثر قرار دارد. در صورت پذيرش، افراد تا 30 روز فرصت دارند كه نسبت به انجام برخي اقدامات اقدام كنند. در غير اينصورت اظهارنامه آنها كان لم يكن تلقي خواهد شد. اين اقدامات شامل موارد زير است: 

هزينه‌هاي ثبت طرح صنعتي 

معمولا ثبت هر كدام از آثار سه گانه مستلزم صرف برخي از هزينه‌ها است كه غالبا براي بسياري از متقاضيان نيز محل سوال است. پرداخت اين هزينه‌ها از طريق سايت مركز مالكيت معنوي امكان‌پذير بوده و نيازي به پرداخت حضوري نيست. براي ثبت كردن طرح‌هاي صنعتي معمولا نياز به پرداخت برخي هزينه‌ها به صورت زير است: 

در خصوص هزينه‌ها بايد گفت كه هزينه افراد حقيقي با افراد حقوقي در هر كدام از موارد فوق متفاوت بوده و معمولا هزينه افراد حقوقي بيشتر است. از طرفي، برخي از اين هزينه‌ها براي تمام افراد مورد نياز نيست. مبلغ هر كدام از آنها چندان بالا نيست و دچار تغيير مي‌شود. 

مدت زمان ثبت طرح صنعتي به چه صورت است؟ 

 براي ثبت طرح صنعتي معمولا زماني تا حدود 6 ماه مورد نياز است. البته اين موضوع به موارد مختلف زيادي بستگي دارد. به عنوان مثال، طرح مورد نظر در چه زمينه‌اي بوده و آيا افراد نسبت به روند بررسي آن اعتراضي دارند يا خير. از طرفي، بسيار مهم است كه در بازه زماني مذكور چه تعداد افراد براي ثبت اثر به مركز مالكيت معنوي مراجعه كرده‌اند. 

با ما در ارتباط باشيد

موسسه حقوقي ثبت سعادت انديشان

www.saadatsabt.com